Etxaldeko Emakumeak taldeko kidea da Alazne Intxauspe. Sendabelarren baliagarritasunaz eta osasunean izan dezaketen ekarpen osagarri eta prebentziozkoaz hizketan aritu zen Astigarragako Emakumeen Etxean. Bertan azaldu zuenez, erabiltzen ditugun sendabelarrak tokian tokikoak izatea garrantzitsua da, elikaduran gertatzen den bezala.

Sendabelarrak izan zituen hizpide Alazne Intxauspek, Etxaldeko Emakumeak taldeko kide andoaindarrak, Astigarragako Emakumeen Etxean. Hori bai, argi utziz bera ez dela aditua, baratze mundutik datorrela eta esperientziak erakutsitakotik eta etxean jasotakotik hitz egiten duela. Hain zuzen, sendabelarretara hurbilpen eta truke bat da bertan bilatzen dena.

Etxalde Euskal Herri mailan elikadura burujabetza eta nekazaritza iraunkorraren gainean lanketa egiten duen mugimendua da. 2010 inguruan sortu zen eta, 2015ean, Etxaldeko Emakumeak taldea sortu zen, aurrez aipatutako bi gai handi horiek beste ikuspuntu batetik ere lantzea beharrezkoa ikusten zelako. Horrela, ibilbide oparoa osatzen ari da taldea eta ekarpen interesgarriak egiten ari da nekazaritza eta feminismo arloan.

Sendabelarrak, baina, nola lotzen dira elikadura burujabetza eta nekazaritza iraunkorrarekin? Taldeko kideak zalantzarako tarte gutxi utzi du: «Guretzat, erabateko lotura dute sendabelarrek baratzearekin eta baserriko autonomiarekin». Autonomia horretan, baserri munduan norberaren eta ingurukoen osasunaren kudeaketa bertan egiten zela azaldu du Intxauspek, jakintza garrantzitsua dela, «akademikoa ez izanagatik edo akademia mailan hainbeste aztertua ez izanagatik ere».

Ofizialak, hegemoniak eta sistemak eraman duen norabidea beste bat izan bada ere eta industria farmazeutikoak sendabideen kontrola duen arren, nekazariak herri kultura diren sendabelarrak ez ditu bazter uzten. «Garai batean, irakurtzen ez zekien jendeak bazekien tripako mina nola sendatu, nola sendatu buruko mina eta abar. Herri kulturaren parte dira sendabelarrak eta dakarten jakintza guzti hori», esan du Alazne Intxauspek.

Landa guneen eta eremu urbanoen arteko urruntze joerak halako jakintzen galera ekarri duela esatea ohikoa da; pentsatzen jarriz gero, arrazoitzeko modukoa ere bai. Intxauspe, aldiz, ez da horren ezkorra; ez luke galdu denik esango, baizik eta «ez dagoela hain sozializatua edo ez dagoela geureganatua hainbesteko normaltasunez». Etxaldeko Emakumeen iritziz, hori ezin da horretan utzi, azken batean «hor badagoelako jakintza bat eta baduelako efikazia».

Sendabelarren gaineko jakintza, beraz, zabaldua izan ez baldin bada, ez da izan eraginkorra ez delako; hain justu, sendabelarrek on bezainbeste kalte egin dezakete, gaizki erabiliz gero. Ondorioz, andoaindarra aldekoa da: «Nire ustez, ezagutu behar da, trebatu behar da, ez zaio beldurrik izan behar, baina bai kontu izan». Lehenik eta behin, nork bere burua ezagutu beharra aipatu du, jakiteko nola gauden, zerk egiten digun on, zerk kalte eta, gero, sendabelarrak. «Batzuetan ematen du, nola sendabelarrak diren, nik hartuko dut hau, eta bestea, eta bestea… Ez. Benetan aditua den pertsona batek ondo aholkatu eta ongi jakin zer egiten ari garen».

Bestalde, aditzera eman du, Etxaldeko Emakumeen iritziz, elikadura tokian tokikoa izan behar den bezala, sendabelarrak ere logika berekoak izan behar direla. Sendabelarra erein eta edukitzeari oniritzia eman dio; bai jakina, beti ezin dira berez hor eduki. Hala ere, zehaztu du «normalean, basatiak edo berez etorriak direnean propietate gehiago» izaten dituztela.

Tokikotasunaren bueltan, baliagarritasunaren gaia atera du. «Adibidez, Garbiñe Larreari entzuten nion behin, pandemiaren ondoren gaian adituak direnak konturatu zirela biriketako gaitzetarako lagungarriak ziren landareak gero eta gehiago jaiotzen ari zirela inguruetan. Era batera esateko, tokian sortzen direla behar ditugun landareak». Beste kontu bat da ezagutzen ditugun, identifikatzen dakigun eta ba ote dakigun nola erabili.

Tokikotasuna globalizazioari aurre egiteko modua da; globalizazioa ekidin ahal izateko, badu zentzua tokikotasuna indartzeak. «Guk logikoa horren barruan ikusten dugu, zeren, batzuetan, hau ere moda baten barruan sartzen da, edo mundu mailako logiken barruan sartzen da eta bidaltzen digute ez dakit zer erremedio mirarizko, ez dakit zer landarerena, ez dakit zer mendi puntetan sortzen dena, hura dena esplotatzen da, hona ekartzen da, hangoek ezin dute beti erabili izan duten erremedioa erabili, saltzeko bakarrik ekoizten delako», azaldu du Intxauspek.

«Azken batean, horrelako modak sortzen dizkigute, komertzializazioari eta negozioari gehiago erantzuten diotenak gure beharrei baino eta, hemen bertan, badaude nahikoa landare eta nahikoa belar ezagutza eta erabilera egoki batekin balio digutenak gure osasunean ekarpen osagarri bat izateko».